Eerder gepubliceerd op Bazarow.
Recensent Nico Voskamp.
Geboeid door het geloof
Zet u schrap lezer, want dit wordt een recensie van 288 bladzijden. Een volledige één op één kopie van dit boek ja. De taal is zo sterk, de vergelijkingen glanzend, de thema’s ingrijpend en de subtiele humor zo indringend dat het eeuwig zonde is om u niet deelgenoot te maken van het hele verhaal.
Of u bemachtigt het boek.
Wat een beter idee is, want niemand worstelt een bespreking van die lengte door. Zonde van uw en mijn tijd. Het boek van de Franse romanschrijver, filmregisseur en scenarioschrijver Jean-Baptiste Andrea is geschreven in 2021, en Uitgeverij Oevers brengt het nu glorieus in vertaling uit. Hoofdpersoon is Joseph die, nadat zijn ouders en zus zijn omgekomen bij een vliegtuigongeluk, een moeilijke jeugd in de schoot krijgt geworpen. Joseph wordt op een kostschool in de Pyreneën geplaatst, onder het regime van de ultra strenge eerwaarde Sénac. Andrea beschrijft huiveringwekkend het sadistische beleid van de school, een combi van keiharde discipline en karakterbrekende straffen op basis van in marmer gehouwen bijbelteksten. Gelukkig voor Joseph heeft hij talent voor de piano. Hij speelt Beethoven op goddelijke wijze, wat hem ontslaat van de smerige en stompzinnige klusjes die de andere kostschooljongens/gevangenen moeten uitvoeren. Een ander lichtpunt komt later: het meisje Rose dat zijn leven komt verlichten. Maar om met Reve te spreken: het blijft tobben.
‘De Sterrennacht’
Wat het boek draagt, is de taalbeheersing van Andrea en de lenige sprongen die hij door het verhaal maakt. Hij zet scherpe observaties van schoonheid neer, zoals deze intieme verhandeling over De Sterrennacht van onze eigen Vincent, afgezet tegen het luisteren naar Beethovens Hammerklavier, gezien door de diepliggende ogen van onze protagonist die teveel ellende heeft gezien dan goed voor hem was:
“Blauw, geel, groen.De sterrennacht van van Gogh. Een indrukwekkende reproductie, net echt, hing boven Rothenbergs piano. Ik kende er de kleinste details van omdat ik er zo vaak naar keek. Rothenberg gaf me een klap tegen mijn achterhoofd toen ik een keer het woord ‘namaak’ gebruikte. ‘En als ik dit speel?’ Hij ramde de eerste akkoorden van het Hammerklavier. ‘Als ik dit speel, is dat dan geen namaak, domoor? Is het soms geen Ludwig?… Haal kopie en interpretatie niet door elkaar, idioot. Als dit doek een doodgewone kopie was, had ik het allang weggegooid. Het is Van Gogh die je daar ziet.’ ‘Maar hij heeft het niet zelf geschilderd.’ ‘Wat weten wij daarvan? Heeft hij misschien twee versies gemaakt? En zelfs als hij er maar één heeft gemaakt zou dit niet bestaan als hij het eerste niet had geschilderd. We kunnen dus zeggen dat hij ze allebei heeft geschilderd. Of eenvoudiger, dat Van Gogh dit schilderij niet heeft gemaakt, maar dat hij het toch heeft gemaakt.’ ‘Dus als ik Beethoven speel..’ ‘Als jíj Beethoven speelt draait Ludwig zich om in zijn graf. Maar als Kempff Beethoven speelt, als Fischer, als dat Argentijnse joch, Barenboim, Beethoven speelt, dan is het wat anders. Als zíj het spelen is het misschien niet Beethoven die speelt, maar is het toch Beethoven die speelt. Blauw, geel, groen. …Maar als u denkt dat ik afdwaal, als u denkt dat ik de draad van mijn verhaal ben kwijtgeraakt met mijn verhalen over vliegtuigen, dove goden, wezen, schilderijen en straks meisjes met bloemennamen, dan komt dat omdat u van te dichtbij kijkt. U loenst uit alle macht en u ziet hetzelfde als ik, vijftig jaar geleden. Blauw, geel, groen. U ziet niet dat u naar De sterrennacht kijkt, met uw neus op het schilderij gedrukt. Geduld, dus. Laat mij de kleuren van mijn nacht scheiden.”
En laat mij dit laatste citaat gebruiken om u, lezer, te laten zien dat het lezen van Andrea geen tijdverspilling of teleurstelling is. Gewoon doen.
Meer over dit boek en bestelinformatie Duivels en heiligen
