Als je het licht niet kunt zien

[RECENSIE]

Als je het licht niet kunt zien heeft in 2015 de prestigieuze Amerikaanse Pulitzer Prize for Fiction gewonnen. Het wereldwijde succes van dit boek heeft auteur Anthony Doerr definitief op de literaire landkaart gezet. Het boek is in vele talen vertaald. Zelf heb ik de originele, Engelse, versie gelezen, maar voor het schrijven van deze recensie ook een stuk van de Nederlandse vertaling (op www.hebban.nl is een aantal inkijkhoofdstukken beschikbaar). Ik ben altijd zeer kritisch over Nederlandse literaire vertalingen, maar deze vind ik absoluut acceptabel. Het boek is ook verfilmd, onder dezelfde titel.

Uitgegeven door The House of Books, juli 2017, 552 pagina’s, vertaald door Eefje Bosch

Oorspronkelijke titel: All the Light We Cannot See (Scribner, 2014)

Als je het licht niet kunt zien gaat over een blind meisje en een jonge Duitse soldaat, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hun wegen kruisen elkaar, uiteraard. Het gaat ook over de zoektocht naar een diamant ‘zo groot als een duivenei’. Dat zijn om te beginnen heel wat clichés bij elkaar. Maar Als je het licht niet kunt zien is veel meer dan wéér een boek over de oorlog en het is zeker geen voorspelbaar liefdesverhaal.

Wat doet dit boek over de oorlog, van een Engelstalige schrijver, in Frankrijkboeken? Wel, het verhaal speelt zich voor een groot deel af in het schilderachtige Bretonse vestingstadje Saint-Malo. Dit zo authentieke, eeuwenoud ogende plaatsje is in werkelijkheid aan het einde van de oorlog vrijwel volledig door geallieerde vliegtuigbommen verwoest. Het boek begint precies op dat moment. De bevolking heeft opdracht gekregen het stadje onmiddellijk te verlaten, want de definitieve bestorming dit laatste nazi-bolwerk aan de Franse westkust gaat zeer binnenkort beginnen. De blinde Marie-Laure heeft de waarschuwingsflyers die zijn gedropt natuurlijk niet kunnen lezen. Zij zit in de val, in haar eentje achtergebleven in het grote huis van haar oudoom. De naderende bommen zijn niet het enige gevaar dat haar bedreigt. Een paar straten verderop zit SS-militair Werner met zijn elite-eenheid, op zoek naar de laatste Franse verzetsradio’s. En dan is er nóg iemand die haar huis in het vizier heeft …

Doerr laat ons door de tijd heen springen, wat in het begin even wennen is. De hoofdstukken zijn kort, met fraaie cliffhangers. Dit boek is een absolute pageturner, je wilt weten wie die twee mensen zijn, hoe het allemaal zo gekomen is en vooral hoe het afloopt natuurlijk. Als je het licht niet kunt zien is een stevige pil, maar het leest gemakkelijk en is licht geschreven, op een bijna magische manier, alsof het allemaal een sprookje is. De kracht zit in wat niet beschreven wordt, wat je zelf wel begrijpt en je goed voor kunt stellen. De levens van alle personages in het boek zijn geraffineerd met elkaar verweven, al voordat het echte verhaal begint en nog lang daarna.

Ik heb door dit boek veel nieuwe dingen geleerd, niet alleen over de bestorming van Saint-Malo, maar ook over de Duitse kant van de oorlog, het leven van de gewone mensen daar en al hun leed. Verder kom je het nodige te weten over radiotechniek, diamanten of schelpdieren, om maar wat te noemen. Doerr heeft 10 jaar over dit boek gedaan en dat verbaast me niet, er zit enorm veel recherche achter.

Naar aanleiding van het wereldwijde succes van Als je het licht niet kunt zien kun je in Saint-Malo tegenwoordig een rondleiding maken langs alle plaatsen uit het boek. Ik ben vast van plan dat binnenkort ook eens te doen en me voor te stellen hoe Saint-Malo is … als je het licht niet kunt zien.

Marion Everink
Januari 2020

Marion Everink is auteur van onder meer Frans, tu comprends? Ze woont en werkt in Frankrijk.