De hoeken van het hart

[RECENSIE]

Bij de naam Françoise Sagan denken velen van u waarschijnlijk onmiddellijk aan Bonjour Tristesse, dat ze publiceerde in 1954 (nog maar 18 jaar oud) en komen herinneringen boven aan de leeslijst Frans op de middelbare school. Maar Sagan heeft veel meer geschreven, tientallen romans, theaterstukken en zelfs songteksten. Nu is daar, 15 jaar na haar dood in 2004, haar allerlaatste boek bijgekomen, Les quatre coins du cœur, in het Nederlands uitgegeven met de titel De hoeken van het hart.

Uitgegeven door Meulenhoff, 2020, 214 pagina’s, vertaald door Saskia Taggenbrock & Martine Woudt

Oorspronkelijke titel: Les quatre coins du coeur (Editions Plon, 2019)

Waarom pas in 2019, 15 jaar na haar dood? Wel, het manuscript werd een paar jaar geleden per toeval ontdekt door haar zoon Denis Westhoff, erfgenaam van haar chaotische en met schulden overladen nalatenschap.  Het was een slordig manuscript en bovendien niet af. Westhoff heeft het hoogstpersoonlijk bewerkt, wat opmerkelijk is want hij is geen schrijver, maar fotograaf. Er zaten veel ‘gaten’ in, die hij heeft opgevuld in de stijl van zijn moeder. Hij heeft ervoor gekozen het boek niet af te maken, dus houdt het zomaar op. Als lezer blijf je een beetje ontredderd achter, maar je kunt je eigen einde verzinnen, wat ook wel wat heeft.

Het verhaal speelt zich af in het landhuis van de rijke familie Cresson. Henri, de pater familias, is ongelukkig getrouwd met de altijd ziekelijke Sandra. Zijn zoon Ludovic is maar net aan de dood ontsnapt tijdens een auto-ongeluk, met aan het stuur zijn jonge vrouw Marie-Laure. Dit doet denken aan Sagans eigen zware auto-ongeluk op 21-jarige leeftijd, waar ze het zelf ook maar net levend vanaf gebracht heeft. Ludovic brengt na zijn ongeluk jaren door in ziekenhuizen en psychiatrische inrichtingen. Daar is hij nu uit en Henri heeft besloten een groot feest te organiseren. Niet uit liefde voor zijn zoon of uit dankbaarheid, maar om alle praatjes de wereld uit te helpen en iedereen te laten zien dat zijn zoon niet gek is en weer helemaal gezond. Fanny, de moeder van Marie-Laure, wordt gevraagd de organisatie van het feest op zich te nemen. Zij komt om die reden tijdelijk in het landhuis wonen. Deze spontane en knappe jonge weduwe beleeft met stijgende verontwaardiging de dagelijkse intriges van deze ongelukkige, egoïstische en gevoelloze rijkelui, die alleen maar op hun eigen voordeel en plezier uit zijn. Ludovic was vroeger net als de rest van zijn familie, maar sinds zijn ongeluk is hij een stuk menselijker en gevoeliger geworden. Deze karakteromslag spreekt zijn vrouw Marie-Laure overigens niet aan en zij wil zo snel mogelijk van hem scheiden. Tussen Fanny en schoonzoon Ludovic ontstaat al snel een geheime liefdesrelatie. Maar ook andere familieleden hebben een oogje op Fanny …

Over De hoeken van het hart hebben velen inmiddels hun mening gegeven. Sagan is een icoon van de Franse literatuur, zij is nog steeds erg geliefd en er wordt haar veel vergeven. Toch kun je je afvragen of dit boek wel gepubliceerd had moeten worden. Ik heb mij gestoord aan de vele inconsistenties en slordigheden. Zo zijn er tegenstrijdigheden voor wat betreft de leeftijd van Ludovic. Ook tutoyeren bepaalde personages elkaar nu eens wel en dan weer niet. Het verhaal staat bol van de clichés, bijvoorbeeld wanneer Sagan de gemene karakters van de familieleden beschrijft. Daar kunnen echt wel wat laagjes van af. Eerlijk gezegd helpt de stroeve Nederlandse vertaling niet om het boek leesbaarder te maken. Ook met de vertaling van de titel heb ik moeite, omdat de betekenis van ‘les quatre coins’ er niet in tot uitdrukking komt.

Maar er is ook veel positiefs over De hoeken van het hart te melden. Het verhaalidee is interessant, je wilt weten hoe het afloopt (ook al weet je dat het ‘niet afloopt’). Sagan is vlijmscherp wanneer ze met veel ironie de bourgeoisie ervan langs geeft. Treffend weet ze de zielenroerselen van haar personages te verwoorden, zoals wanneer Fanny de verschillende fases van haar rouwproces overdenkt. Misschien heeft Denis Westhoff dergelijke vlagen van meesterlijk schrijverschap op het oog, wanneer hij deze laatste roman van zijn moeder ‘violemment saganesque’ noemt.

Marion Everink
Juli 2020

Marion Everink is auteur van onder meer Frans, tu comprends? Ze woont en werkt in Frankrijk.