Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Recensent Ger Leppers.
Wat je niet zegt behoort aan jou, wat je wel zegt aan je vijanden
Kijk ons dansen is het tweede deel van Simani’s romantrilogie in wording Het land van de anderen. Daarin wil de schrijfster – volgens het inmiddels beproefde recept van de wederwaardigheden van drie generaties vrouwen – een beeld geven van haar familiehistorie, en van de manier waarop die verweven is met de geschiedenis van de voormalige Franse kolonie Marokko in de twintigste eeuw.
Archaïsche plattelandsmaatschappij
In het prachtige eerste deel, Mathilde, vertelde zij het verhaal van haar grootmoeder, een vrouw uit de Elzas die trouwde met een Marokkaanse man, hem volgde naar diens vaderland en hoe zij zich daar, in de archaïsche plattelandsmaatschappij, zo goed mogelijk staande hield en zelfs een kliniekje opzette die haar een zekere mate van onafhankelijkheid bood. In dit tweede boek wordt de rode draad gevormd door de manier waarop Mathilde’s dochter, Aïcha, die medicijnen studeert in Straatsburg, afstand neemt van het grotendeels traditionele milieu waarin zij is opgevoed, en de pogingen van de jonge ambtenaar Mehdi om Aïcha tot de zijne te maken. Mehdi maakte ooit als een communistische intellectuele rebel indruk op haar, maar hij moet zich uiteindelijk plooien naar de rol die de paternalistische maatschappij hem opdringt. Rondom dit tweetal beweegt zich een bonte, rijke groep personages uit verschillende geledingen van de maatschappij, en dankzij dit welvoorziene tableau de la troupe krijgt de lezer als het ware een doorsnee van de trage, van paradoxen doortrokken evolutie van hun levens. Die paradoxen en de daaruit voortvloeiende spanningen zijn voor een belangrijke deel te herleiden tot de Franse koloniale erfenis, waarin een individualistisch vooruitgangsgeloof werd geënt op een immobiele, traditionele maatschappij. Slimani’s impliciete, want via de belevenissen van haar personages naar voren gebrachte analyse daarvan is bijzonder treffend.
Strakke, sobere stijl
De strakke, sobere, bijna droge stijl van Een zachte hand, de roman waarmee Slimani enkele jaren geleden beroemd werd, heeft de schrijfster in deze reeks boeken ingeruild voor een bijna tegenovergestelde, veel weelderiger en warmere, lyrische en genereuze verteltrant, met ruimte voor beschrijvingen van intimiteit en de schoonheid van de Marokkaanse natuur. Dat gaat haar bijzonder goed af, zoals blijkt uit prachtige passages als de volgende:
“Aan het eind van de dag kleurde de hemel oranje en paars. De zee werd kalm, lag klaar om de zon op te slokken. De golven braken niet meer op het strand, maar vloeiden uit, bijna zonder geluid, en streelden het zand.”
Vele lotgevallen en personages
Zoiets is een genot om te lezen, en een aangenaam rustpunt in het boek, want de kern van het boek wordt gevormd door de over elkaar heen buitelende lotgevallen van de vele personages. Slimani weet, zonder overigens ook maar ergens zwaar op de hand te worden, goed voelbaar te maken wat het betekende om in de jaren zestig van de vorige eeuw te moeten leven in een zich stormachtig ontwikkelend land als Marokko. Het land was pas kort onafhankelijk, en de jonge koning Hassan II was druk bezig met het consolideren van zijn onbarmhartig, tot op het merg kleptocratisch en op onderwerping gebaseerd bewind. In trefzekere details en rake, vaak geestige dialogen brengt Slimani deze hele corrupte maatschappij tot leven. Zij laat daarbij echter, altijd gevoelig voor de nuance, ook zien hoe de meesten ongewild slachtoffer zijn van zo’n keurslijf van tradities, hypocrisie en corruptie, dat mede kan bestaan dankzij de traditionele, intensieve sociale controle “Er is altijd iemand die weet wat je doet”, zegt een personage. En een ander, die werkt voor de geheime dienst, verwoordt het nog een graadje indringender: “Wat je niet zegt, behoort aan jou. Wat je wel zegt, behoort toe aan je vijanden.”
Oorspronkelijke titel: Regardez-nous danser
Vertaler(s): Maes, Gertrud
—
Eerder verschenen in Trouw
Je kunt Kijk ons dansen hier bestellen
