Waar te beginnen wanneer je een recensie schrijft over een boek van Amélie Nothomb? Want alles aan deze schrijfster én haar boeken is even boeiend en bijzonder. Baronesse Fabienne Claire Nothomb – haar echte naam en ja, ze is van adel – heeft de Belgische nationaliteit, is 53 jaar en dochter van een diplomaat. Ze is een excentrieke, ontwapenende verschijning, vol humor en zelfspot. De schrijfster gaat altijd in het zwart gekleed, is vaak zwaar geschminkt en je herkent haar aan haar opvallende hoofddeksels.
Uitgegeven door Xander Uitgevers BV, 2019. Hardcover, 173 pagina’s, vertaald door Marijke Arijs
Oorspronkelijke titel: Les prénoms épicènes (Editions Albin Michel, 2018)
In haar jeugd woonde ze vanwege haar vaders werk om de drie jaar in een ander land, iets dat haar zwaar getekend heeft. Schrijven was voor haar een manier om de eenzaamheid te verdrijven, zegt ze zelf. Ze wijt haar enorme productie – ieder jaar een boek, en dat sinds 1992! – aan de ‘schrijfziekte’ waar ze aan lijdt. Haar boeken zijn vooral in België en Frankrijk razend populair en ze heeft een aantal prestigieuze prijzen gewonnen. Als een van de weinige romanschrijvers kan ze van haar pen leven. Elk jaar rond la rentrée littéraire (in september) houdt iedereen zijn adem in: welk controversieel thema heeft Amélie Nothomb in haar nieuwste boek nou weer aangeboord?
Wie liefheeft wint kun je het beste omschrijven als een modern sprookje. Kenmerken van een sprookje zijn dat er en grote thema’s aan de orde komen (in dit geval de relatie vader-dochter), dat de hoofdpersonen stereotype zijn (mooi, lelijk, slecht, goed) dat er een moraal inzit (zie de titel) en dat het goed afloopt. De bescheiden en onzekere Dominique is getrouwd met Claude en woont in Parijs. Haar man is ambitieus en egoïstisch. Hoe Dominique ook haar best doet, ze kan het hem nooit naar de zin maken. Houdt hij eigenlijk wel van haar, en van hun begaafde dochter Epicene? Op aandringen van Claude sluit Dominique vriendschap met ene Reine Cléry. Zo kan hij toegang krijgen tot Reine’s invloedrijke echtgenoot, althans zo brengt hij het. Maar wanneer ze dan eindelijk worden uitgenodigd voor een borrel bij de sjieke Clérys, loopt alles vreselijk uit de hand en wordt het Dominique duidelijk wat Claude’s eigenlijke plan is. De eerste drie bladzijden van het verhaal – die aanvankelijk wat onduidelijk blijven – vallen opeens op hun plaats.
De Franse titel Les prénoms épicènes klinkt ingewikkeld. Epicène betekent ‘gemeenslachtig’ (had ik nog nooit van gehoord). Een gemeenslachtige voornaam kan zowel voor vrouwen als mannen gelden, zoals Dominique of Claude. Hun dochter Epicene is naar dit taalkundige fenomeen genoemd. Beetje gekunsteld? Ja, maar het is typisch Amélie Nothomb, een echte woordenkunstenares. Nothomb schrijft in een prachtig, vloeiend en prettig leesbaar Frans. Dit in de Nederlandse vertaling te evenaren is natuurlijk een lastige opgave. Ik stoorde me vaak aan het wat houterige en stijve taalgebruik.
Wie liefheeft wint gaat over ingewikkelde relaties tussen partners, ouders en kinderen, over verborgen agenda’s, bedrog en haat, maar ook over de liefde die – eind goed, al goed – altijd overwint. Oordeel zelf over dit vernuftig geschreven, bijna surrealistische ‘sprookje’, dat je eigenlijk twee keer moet lezen, om alle details goed te begrijpen. Eén keer in het Nederlands en één keer in het Frans misschien?
Marion Everink
November 2019
Marion Everink is auteur van onder meer Frans, tu comprends? Ze woont en werkt in Frankrijk
